در دنیای اینستاگرام، زیبایی دیگر یک انتخاب نیست بلکه یک استاندارد تحمیلی است. جایی که لایک‌ها نه نشانه تأیید، بلکه بهایی هستند که برخی با تغییر چهره و جراحی‌های زیبایی می‌پردازند.
به گزارش خبرگزاری فارس از کرمانشاه، رسانه‌های اجتماعی امروزه به یکی از اصلی‌ترین ابزارهای ارتباطی انسان تبدیل شده‌اند. این پلتفرم‌های آنلاین، فضایی فراهم می‌کنند که افراد بتوانند شبکه‌های اجتماعی گسترده‌ای از روابط شخصی، شغلی و حتی فرهنگی ایجاد کنند. در میان این رسانه‌ها، اینستاگرام جایگاه ویژه‌ای دارد؛ پلتفرمی که بیش از 500 میلیون کاربر فعال روزانه دارد و در میان جوانان 18 تا 29ساله از محبوبیت بی‌نظیری برخوردار است. اینستاگرام به کاربران اجازه می‌دهد بهترین لحظات زندگی، ظاهر و سبک زندگی خود را به نمایش بگذارند و همین ویژگی، آن را به بستری قدرتمند برای شکل‌دهی به معیارهای جدید زیبایی تبدیل کرده است. بر اساس اعلام انجمن جراحان فک و صورت؛ سالانه در ایران 80 هزار جراحی زیبایی سروصورت انجام می‌شود و این کشور سهم 0.3 درصدی از کل جراحی‌های زیبایی جهان را به خود اختصاص داده است. جالب‌تر اینکه میزان جراحی بینی در ایران هفت‌برابر بیشتر از آمریکاست. طبق داده‌های آکادمی جراحی پلاستیک و ترمیمی صورت، 42 درصد از جراحان گزارش داده‌اند که بیماران آن‌ها تحت‌تأثیر رسانه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام، اسنپ چت و فیس‌بوک تصمیم به انجام جراحی‌های زیبایی گرفته‌اند. این داده‌ها نشان می‌دهند که تأثیر رسانه‌های اجتماعی بر تصویر بدن افراد و گرایش آن‌ها به تغییر ظاهر، پدیده‌ای جهانی است که ابعاد مختلف جسمی و روانی را در بر می‌گیرد.
در همین راستا، ندا سرابی استاد دانشگاه و دانشجوی دکتری مدیریت ورزشی دانشگاه رازی به همراه تیم تحقیقاتی‌اش، پژوهشی با عنوان «بررسی اثر استفاده از شبکه‌های اجتماعی (اینستاگرام) بر مصرف داروهای رژیمی، جراحی‌های زیبایی و تصویر بدن» انجام داده‌اند. این مطالعه بر روی 430 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های کرمانشاه صورت‌گرفته که نتایج جالب‌توجهی را در مورد اثرات رسانه‌های اجتماعی، به‌ویژه اینستاگرام، بر رفتارهای مرتبط با زیبایی و سلامت روانی نشان می‌دهد. نتایج این تحقیق نشان می‌دهد که 81 درصد از پاسخ‌دهندگان کاربر فعال اینستاگرام هستند. بررسی میزان استفاده روزانه از این پلتفرم نشان داد که اکثریت افراد بین 31 تا 120 دقیقه در روز وقت خود را در اینستاگرام می‌گذرانند. نکته قابل‌توجه این است که 12.5 درصد از کاربران اینستاگرام حداقل یک‌بار جراحی زیبایی انجام داده‌اند. این آمار تأییدی بر این واقعیت است که هر چه افراد، به‌ویژه جوانان، زمان بیشتری را در شبکه‌های اجتماعی صرف کنند، احتمال گرایش آن‌ها به جراحی‌های زیبایی افزایش می‌یابد.
وقتی فیلترها استانداردهای زیبایی را می‌سازند
شبکه‌های اجتماعی فضایی را ایجاد کرده‌اند که افراد می‌توانند بهترین نسخه از خود را به نمایش بگذارند، اما این نمایش‌های بی‌نقص، استانداردهای جدیدی از زیبایی تعریف می‌کند که دستیابی به آن‌ها برای بسیاری دشوار و حتی غیرممکن است. همین مسئله سبب شده که بسیاری از افراد ارزش و اعتمادبه‌نفس خود را وابسته به‌ظاهر فیلتر شده در فضای مجازی بدانند. سرابی می‌گوید: در بررسی‌های ما مشخص شد که گرایش به جراحی‌های زیبایی در زنان بسیار بیشتر از مردان است. جراحی بینی، تزریق ژل و بوتاکس در صدر محبوب‌ترین گزینه‌های زیبایی قرار دارند. این در حالی است که استانداردهای زیبایی مدام تغییر می‌کنند و افراد برای هماهنگ‌شدن با این استانداردهای جدید، بارهاوبارها به سراغ جراحی‌های مختلف می‌روند.وی شبکه‌های اجتماعی انگیزه‌ای مهم در انجام جراحی‌های زیبایی دانست و ادامه داد: در این شبکه‌ها، افراد معروف جزئی‌ترین درمان‌های زیبایی خود را با دیگران به اشتراک می‌گذارند و همین مسئله سبب شده که تغییرات عمیقی در طرز تفکر مردم در مورد جراحی زیبایی ایجاد شود.
جراحی زیبایی در تعقیب لایک‌های اینستاگرامی
این استاد دانشگاه از سه روند اصلی در اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی بر استانداردهای زیبایی سخن گفت و افزود: نخست پذیرش استانداردهای جدید زیبایی است که در آن ویژگی‌هایی مانند پیشانی صاف، لب‌های برجسته و گونه‌های پررنگ به‌عنوان معیارهای زیبایی پذیرفته می‌شوند. وی افزایش تمایل به انجام جراحی‌های زیبایی را به‌عنوان دومین روند اصلی در اثرگذاری شبکه‌های اجتماعی بر استانداردهای زیبایی معرفی کرد و گفت: افراد برای دستیابی به این استانداردها به جراحی‌های مختلفی مانند بوتاکس، فیلرهای پوستی، پیلینگ شیمیایی و جراحی‌های پلاستیک روی می‌آورند. فشارهای روانی بر جوانان نیز سومین روند این تغییرات است که سرابی برحسب تحقیقات انجام داده از آن نام برد و اظهار کرد: زنان و مردان جوان بیشتر احساس می‌کنند که باید چهره خود را با این معیارهای زیبایی هماهنگ کنند که این امر می‌تواند به کاهش عزت‌نفس و افزایش اضطراب منجر شود.
این استاد دانشگاه یادآور شد: از سوی دیگر هزینه‌های زیبایی، از جمله بوتاکس، پرکننده‌های پوستی و ابزارهای پیلینگ و البته جراحی پلاستیک بسیار بالاست و همه افراد نمی‌توانند به‌راحتی و بدون دغدغه از پس هزینه‌های سرسام‌آور آن برآیند؛ بنابراین به سراغ مراکز ارزان می‌روند.وی ادامه داد: این‌گونه مراکز عمدتاً از افراد متخصص و باتجربه برای کارهای زیبایی استفاده نمی‌کنند و بیش از خدمات‌رسانی به دنبال پول هستند و معمولاً سلامت مشتریان خود را به خطر می‌اندازند؛ بنابراین شاید نگران‌کننده‌ترین اثر جنبه رسانه‌های اجتماعی و ارتباط آن با فرایندهای زیبایی خطراتی باشد که سلامت افراد به‌ویژه جوانان، را تهدید می‌کند.
داروهای رژیمی و فریب تبلیغات اینستاگرامی
نتایج پژوهش سرابی و تیم تحقیقاتی‌اش نشان داد که 18.5 درصد از دانشجویان سابقه مصرف داروهای رژیمی دارند که 76 درصد از این افراد را زنان تشکیل می‌دهند. هرچند 64.6 درصد از این دانشجویان اعلام کردند که اینستاگرام تأثیری در تصمیم‌گیری آن‌ها نداشته است، اما باقی افراد تأثیر مستقیم محتوای این پلتفرم را بر رفتارهای خود تأیید کردند.وی در خصوص صفحات موردعلاقه پاسخگویان که اغلب با تصاویر بدنی ایده‌آل همراه بوده و سبب شکل‌گیری انتظارات غیرواقعی در مخاطبان می‌شود هشدار داد و گفت: مکمل‌های رژیمی و داروهای کاهش وزن که در این صفحات تبلیغ می‌شوند، اغلب فاقد تأییدیه‌های علمی معتبر هستند و می‌توانند خطرات جدی برای سلامت مصرف‌کنندگان ایجاد کنند.
تأثیر وضعیت تأهل بر تصویر بدن و مصرف داروهای رژیمی
یکی از یافته‌های جالب این تحقیق، تأثیر وضعیت تأهل بر نگرش افراد نسبت به بدن خود بود. آنگونه که این استاد دانشگاه می‌گوید؛ نتایج نشان داد که زنان متأهل یا بیوه نسبت به زنان مجرد نگرش منفی‌تری به تصویر بدن خود دارند و بیشتر به دنبال کاهش وزن هستند. این موضوع می‌تواند ناشی از فشارهای اجتماعی، تغییرات بدنی پس از بارداری و انتظارات فرهنگی باشد. وی اضافه کرد: بر اساس تحقیقات صورت گرفته، استانداردهای زیبایی تحمیل‌شده توسط جامعه و رسانه‌های اجتماعی محدود به افراد مجرد یا جوانان نیست، بلکه طیف وسیعی از گروه‌های سنی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
سرابی در پایان در جمع‌بندی نتایج تحقیقات صورت گرفته، گفت: افرادی که بیش از 4 ساعت از رسانه اجتماعی اینستاگرام استفاده می‌کردند شانس بیشتری برای انجام جراحی زیبایی داشتند. علاوه بر این، کسانی که کاربران مکرر رسانه‌های اجتماعی بودند و از ظاهر خود رضایت کمتری داشتند، احتمالاً در آینده به جراحتی زیبایی فکر خواهند کرد.
در پایان، شاید مهم‌ترین درس این تحقیق این باشد که؛ زیبایی واقعی فراتر از فیلترهای دیجیتال و استانداردهای ساختگی است. پذیرش خود، با تمام نقص‌ها و ویژگی‌های منحصربه‌فرد، بهترین راه برای دستیابی به‌سلامت روانی و جسمی است. رسانه‌های اجتماعی می‌توانند ابزاری برای الهام‌بخشی و انگیزه باشند، اما تنها درصورتی‌که از آن‌ها آگاهانه و هوشمندانه استفاده کنیم.
به یاد داشته باشیم؛ دنیای واقعی، نیازی به فیلتر ندارد.